Het grote geheim van werken: maak jezelf overbodig!

Laatst sprak ik voor een groep mensen over Neem Ontslag! Alvorens ik het woord kreeg, werd er een voorstelrondje gedaan, zodat ik wist wie er in de zaal zat. Toen gebeurde iets leuks!

De eerste persoon sprak: “Mijn naam is Kees en ik nam 3 jaar geleden ontslag.” De tweede zei: “Ik ben Arie en vier jaar geleden heb ik ontslag genomen.” De derde: “De naam is Piet en heb 10 jaar geleden ontslag genomen.” Het rondje ging zo verder. Maar liefst 19 van de 20 aanwezigen had al ontslag genomen! Ik grapte: “Ik ben klaar hier, missie geslaagd, fijne avond verder!”

In de zaal was bijna iedereen ondernemer. Makkelijk scoren zo, zeker in vergelijking met de presentatie die ik eerder dit jaar hield. Ik hoefde niemand meer te overtuigen: ik was in feite al klaar voor ik begon. Het bracht me wel op een inzicht wat ik hier met je wil delen.

Is steeds beter wel beter?

In ons werk willen we alsmaar beter worden. We zoeken naar manieren om nog efficienter te zijn en nog betere resultaten te halen. Ik ben daar zelf ook grote voorstander van. Uitdagingen helpen je om te groeien als persoon. Maar is altijd beter willen worden eigenlijk wel beter? Ik denk van niet. Je moet je namelijk te allen tijde bewust zijn van het grotere kader waarin je je werk doet. Ik zal een voorbeeld geven.

Parkeren

Ik woon in Amsterdam. Parkeren in deze hoofdstad is erg prijzig. Het onderliggende probleem is simpel. Teveel auto’s, te weinig parkeerplek. De ruimte in de stad is beperkt. De oplossing is eveneens simpel. Door voor parkeren te laten betalen, creëer je een barrière waardoor meer mensen gaan zoeken naar alternatieve vormen van transport.

De parkeerwachters zijn flink met de tijd meegegaan. Ze rijden alle straten van de wijk rond met scanauto’s die kentekenplaten herkennen en direct kunnen controleren of die auto er mag staan. Mag de auto er niet staan, dan wordt automatisch een electronisch berichtje gestuurd naar een parkeerwachter op een scooter die vervolgens naar de locatie rijdt en een boete uitschrijft.

Als technologieliefhebber vind ik dit fantastisch. Uitermate efficient, kostenbesparend en weinig foutengevoelig.

Echter, deze doelstelling, het oplossen van het parkeerprobleem, lijkt al jaren vergeten te zijn. Een private organisatie heeft deze controlerende functie gekregen en handelt met winstbejag. Lagere kosten betekent meer winst. Er is geen enkele incentive om het originele parkeerprobleem op te lossen. Het bedrijf wil overleven. Sterker nog, het bedrijf is er juist bij gebaat dat dit probleem zo lang mogelijk blijft bestaan!

Lekker gewerkt?

Ik zie ze soms. Zo op de hoek van de straat, een parkeerwacht op zijn scooter, wachtend op een berichtje. Het lijkt me een rotbaan. Je maakt mensen niet blij met het resultaat van je werk, je wordt met de nek aangekeken en ondervindt waarschijnlijk veel agressie. Kun je aan het eind van de dag zeggen dat je ‘lekker gewerkt hebt?’ De enige justificatie zou zijn: “ik moet toch geld verdienen”. En dat is volkomen terecht natuurlijk!

Meta-niveau

Het parkeerwachter voorbeeld is hopelijk duidelijk. Maar in hoeverre ben jij, als werknemer of als zelfstandige, ook in een dergelijke situatie? In hoeverre ben jij bezig om een groter probleem op te lossen? Of kom je niet verder dan “ik moet toch geld verdienen”?

Een vriend van mij had een baan gekregen bij een top management consulting bureau. Zijn eerste opdracht was een interessante: het was op dag 1 al duidelijk dat het HR probleem van de klant bij de afdelingsmanager lag. Echter, deze persoon was ook de opdrachtgever. Mijn vriend heeft daar een half jaar gezeten, ‘onderzoek’ gedaan, rapporteren geproduceerd en oplossinkjes in de periferie voorgesteld. Klant tevreden, de baas van mijn vriend tevreden en het probleem totaal niet opgelost.

Een boekhouder helpt je om je administratie te organiseren volgens de vele regeltjes. Maar het zijn vooral die regeltjes die de meerwaarde geven aan de boekhouder. Hoe meer regeltjes, hoe beter!

En zo is een dokter vooral gebaat bij veel zieke mensen. Een jurist met geschillen. Een monteur met mechanische problemen. Allemaal bezig om nog efficiënter te werken, maar uiteindelijk altijd in een suboptimale context opereren.

Als je dit verder trekt, zou je nog denken dat we ons zelf vooral bezig houden! Dat is natuurlijk niet zo, maar veel mensen kunnen hun inkomen verdienen door het in stand houden van het probleem dat ze proberen op te oplossen.

Gelukkig zijn maar weinig mensen die dit bewust doen, maar er zijn wel veel mensen die dit onbewust doen.

Tijd voor een nieuwe mindset!

Tijd voor een nieuwe mindset! En die mindset is: “Maak jezelf overbodig!” Stel jezelf eens de vraag: “Hoe kan ik mij overbodig maken in de dingen die ik doe?” Daarmee open je de deur naar betekenisgeving. Je kijkt naar het grotere plaatje. Op dit meta-niveau kun je zien waar jouw werk echt toe bijdraagt. Dit is een hele waardevolle en confronterende exercitie.

Een nieuwe wereld?

Misschien ben ik een idealist.
Ik droom van een wereld waarin een dokter kan zeggen dat hij niet meer nodig is.
Ik droom van een wereld waarin een boekhouder kan zeggen dat hij niet meer nodig is.
Ik droom van een wereld waarin een parkeerwachter die zegt dat hij niet meer nodig is.
Ik droom van een wereld waarin een militair die zegt dat hij niet meer nodig is.
Ik droom van een wereld waarin een politicus die zegt dat hij niet meer nodig is.

Als wij zo ons denken kunnen veranderen, kunnen we ons gaan bezighouden met de veel grotere problemen van deze wereld.

Grootsheid

Het vraagt grootsheid. Grootsheid om jezelf te overstijgen. Om naar het grotere plaatje te kijken en je af te vragen of je nu echt bijdraagt. En dat is niet eenvoudig, maar er zijn genoeg mogelijkheden.

Dit is bijvoorbeeld de manier waarop ik coach. Ik wil mijzelf zo snel mogelijk overbodig maken. Ik wil niet coachen om het coachen. Veel intakegesprekken eindigen dan ook niet in een aanbod van mij, maar in een aanmoediging van mij: “Je kan het zelf!”

Als je op een meta-niveau naar jezelf kunt (en durft!) te kijken, kom je tot de ontdekking hoe jij echt betekenis kunt krijgen in het werk wat je doet. En wat is er niet mooier dan op dat niveau je doel te bereiken?

En jij?

Hoe sta jij daar in? Deel in de comments wat je werk is, of het als zzp-er of als werknemer is. Is het mogelijk om in je beroep jezelf overbodig te maken?

Ik geef alvast de aftrap. Ik hoop dat mijn website overbodig zal worden. Ik hoop dat het evident is dat je mentaal ontslag neemt. Dat je altijd je eigen verantwoordelijkheid neemt. Dan stop ik met deze site, en dan ga ik andere dingen doen…. om mijzelf weer overbodig te maken.

Foto: maak jezelf overbodig via Shutterstock
Foto: meta-niveau via Shutterstock
Foto: betekenis geven via Shutterstock