Ons scholensysteem: Uitblinken in middelmatigheid (3)

Als je kritiek levert op iets, moet je ook met een oplossing komen, vind ik. Helaas moet ik moet ik bekennen dat dit artikel alleen het eerste doet. Een concrete oplossing heb ik (nog) niet.

Ik heb persoonlijk veel te danken aan ons scholensysteem. Ik ben dankbaar voor al het onderwijs dat ik heb genoten, van de kleuterschool tot aan de universiteit. Ik heb ook veel respect voor leraren, onderwijzers, professoren en iedereen in de onderwijswereld. Zelfs in deze uitdagende maatschappij, verrichten zij elke dag nog steeds wonderen, ondanks krimpende budgetten en striktere regelgeving en toezicht. Niets dan lof voor deze mensen!

Wel heb ik een aantal kritische noten bij het huidige scholensysteem. Vandaag de dag is het doel voor scholieren om uit te blinken in middelmatigheid. De motivatie om te leren komt niet bij het individu zelf vandaan, maar wordt extern opgelegd door de leraren en de ouders. Daar tegenovergesteld wordt het niet leren bestraft door bijvoorbeeld slechte cijfers. Ook wordt er weinig aandacht besteed om te ontdekken wat de echte talenten zijn van een scholier. In vier delen wil ik dit onderwerp behandelen en de nauwe relatie aangeven met Neem Ontslag!

Deel 1: Beoordeling
Deel 2: Passie
Deel 3: Verantwoordelijkheid
Deel 4: Ondernemerschap

Deel 3: Verantwoordelijkheid

We leven in een prachtig land en daar mogen we trots op zijn. Toch moeten we ons ook beseffen dat we eigenlijk heel erg verwend zijn. Er is in al die tijd zo goed voor ons gezorgd. Het maakte niet zoveel uit wat je deed, je werd altijd wel opgevangen en daardoor kwam je toch weer goed terecht. Dat gebeurde in alle aspecten, of het nu gaat over opleiding, carriere, gezondheid, familiesituatie, noem maar op.

Nu we in onze huidige tijd met grote economische uitdagingen te maken hebben, merken we dat al deze zekerheden langzaam aan het eroderen zijn. Overheden kunnen ons niet langer faciliteren zoals we dat gewend zijn geraakt. We zijn steeds meer op ons zelf aangewezen en alles lijkt er op te duiden dat de situatie escaleert…

Blessing in disguise
Noem me een optimist (of gewoon gek), toch zie ik dat als een blessing in disguise. Deze situatie geeft ons de kans (noodzaak?) om onze eigen verantwoordelijkheid te nemen. Ik geloof er sterk in dat we er uiteindelijk als individuen en als community beter van worden. Maar dat zal zeker niet makkelijk zijn.

Het gebaande pad
Hoe komt dat? Kijkend naar ons scholensysteem zien we dat het nemen van eigen verantwoordelijkheid niet iets is wat expliciet geleerd wordt. Het lijkt er op of het curriculum zo algemeen mogelijk wordt gehouden en iedereen door de zelfde procedure heen moet. Zo volgen we braaf het gebaande pad en ondervinden weinig tot geen obstakels. Tegelijkertijd zijn we dus ook niet voorbereid om om te gaan met grote uitdagingen.

Ondernemers en eigen verantwoordelijkheid
Als je afwijkt van het pad, of als er helemaal geen pad is, dan word je direct geconfronteerd met jezelf. Dat is pijnlijk, maar tegelijkertijd een uiterst waardevolle les waar je de rest van je leven profijt van hebt. Ondernemers nemen hun eigen verantwoordelijkheid, dat is hun keuze. Zij ervaren elke dag wat dat betekent, en hoe uitdagend (pijnlijk) dat kan zijn. Toch zijn zij beter voorbereid op veranderingen omdat ze zich flexibel en resourceful opstellen.

Voorbereiding voor later?
Zou het mogelijk zijn om op de een of andere manier deze ‘pijnervaring’ op te kunnen nemen in het programma? Wellicht is de analogie te trekken met een vaccinatie; een milde ervaring waaruit leert je te wapenen tegen zwaarderde omstandigheden? Toegegeven, de propositie an sich klinkt natuurlijk ronduit idioot en absurd, maar ik geloof dat er ergens wel een bron van waarheid in zit.

Zoals ik al eerder aangaf, ik heb helaas geen oplossingen. Ik ben geen expert, ik observeer slechts. Daarom hoor ik ook graag jouw mening:

“Kan eigen verantwoordelijkheid geleerd worden op school?”

Update: toen ik op ‘publish’ klikte, zag ik direct een tegenstrijdigheid in de stelling. Leren is in feite tegen iemand zeggen wat hij moeten doen. Dat staat uiteraard loodrecht op het nemen van de eigen verantwoordelijkheid. Wellicht moet de stelling zijn: kan op school een omgeving worden gecreeerd waarin dit geleerd wordt? Of, nog toepasselijker, kan een omgeving worden gecreeerd waarin dit niet belemmerd wordt?