Ontslag nemen op morele gronden

De wereld om ons heen is in korte tijd enorm veranderd. Vrijheden zijn weggenomen. Wat vroeger normaal was is nu verboden. Iedereen heeft het er moeilijk mee.

Het bijzondere en ergens ook mooie aan deze tijd is dat je voor keuzes komt te staan. Je wordt geacht je op een bepaalde manier te gedragen. Je moet op een bepaalde manier denken. Je wordt verplicht dingen te doen waar je misschien niet achter staat. Wat doe je dan?

Als dit op je werk gebeurt, heb je een aantal scenario’s om over na te denken. Ik licht ze hieronder in het kort toe.

Scenario 0: niets doen

Het bekende nul-scenario betekent dat je geen actie onderneemt. Wellicht hoop je dat naar gelang de tijd verstrijkt, de situatie beter wordt. Of je besluit je over je bezwaren heen te zetten. Je houdt je vast aan de elementaire reden waarom je een baan hebt: inkomen genereren. Je ware ik laat je verdwijnen tussen 9 en 5. Op wat langere termijn krijg je een conflict met je zelf. Je bent het merendeel van je levenstijd iemand die je niet bent. Je leven is vergelijkbaar met het hebben van een rol in een permanent theaterstuk.

Scenario 1: change from within

In dit scenario zet je je beste beentje voor en probeert de organisatie te veranderen. Mensen hebben moeite met verandering en daarom kosten reorganisaties veel tijd. Je zult dus veel geduld moeten hebben voordat je enigszins resultaat zult gaan zien. Je hebt geen resultaat zekerheid. Daarnaast zet je mogelijk je carrière op het spel. Continue moet je concessies doen omdat de traag bewegende organisatie nog niet klaar is voor de verbeteringen. Ik geloof niet in dit scenario.

Jaren geleden ontmoette ik een energieke en inspirerende man die bij een bekende grote bank werkte. Deze bank is afgelopen decennia vaak in het nieuws geweest vanwege fraude, leugens en andere onethische praktijken (welke niet eigenlijk?). De man vertelde stoer hoe hij het bestuur regelmatig onder druk zette om zich beter te gedragen. Het klonk aannemelijk en vooral indrukwekkend. Aanvankelijk dan.

Vervolgens vertelde hoe leuk zijn werk was. Hij had een vorstelijk salaris, prachtige auto van de zaak, reisde het hele land door en had allerlei andere perks. Het werd me snel duidelijk dat hij geen enkele diepe motivatie had om zijn bank intrinsiek te veranderen. Hij zag zichzelf vooral als het enfant terrible waar de bestuursleden bang voor waren. Ik kreeg stellig de indruk dat hij, zonder het zelf door te hebben, vooral een managed CSR tool was (Corporate Social Responsibility) en in zijn rol de schijn van de goede intentie van de bank moest wekken naar de buitenwereld toe. De bank in kwestie is in ieder geval op geen enkel punt verbeterd sindsdien.

Scenario 2: werk weigeren

Je kunt aangeven dat je een deel van je werk weigert uit te voeren. Dat levert direct een conflict op. Hopelijk kun je dat schikken met je leidinggevende en kunnen jullie samen verder. Lukt dat niet, dan wordt het een serieuzer probleem.

Er bestaat veel jurisdictie over arbeidsconflicten tussen werkgever en werknemer waar de werknemer (een deel van) het werk weigert op religieuze, ethische of morele gronden. Op zich interessante materie, maar de insteek is vooral op behoud van de arbeidsrelatie. Pas als er te weinig basis is om die voort te zetten, kan overgegaan worden op ontslag.

Ik ben geen juridisch expert, maar kan je in ieder geval op de factsheet van de UVW wijzen: ontslag bij ernstig gewetensbezwaar. Ik ben geen voorstander van dit scenario want je schuift verantwoordelijkheid naar de werkgever toe. De focus ligt niet op het oplossen van de misstanden die jij ziet, maar op het oplossen van het arbeidsconflict zelf. Dat zijn twee verschillende zaken.

Scenario 3: exit

Een veel interessantere situatie is het als je het oneens bent geworden met de algehele bedrijfsvoering. Iedere bedrijfsfunctie bestaat uit het uitvoeren van taken die een bepaalde agenda dienen. Als je die agenda moreel niet langer kan ondersteunen en je ziet geen kans om die agenda te veranderen, dan moet je zelf weggaan bij die organisatie.

Als het zover is gekomen heb je waarschijnlijk alle voorgaande scenario’s overdacht en wellicht ook doorlopen. Ga je de deur uitlopen? Dit is een grote keuze die de rest van je leven gaat bepalen. Hoe ga je dat aanpakken?

In een volgende post schrijf ik daar mee over. Wil je die niet missen? Meld je je dan aan op de nieuwsbrief.
Zie jij nog een ander scenario? Laat het weten in de comments.

Photo by Brett Sayles from Pexels